P. 12 (University Library, Cambridge University)
E. G. Browne Collection
Contents
Summary of Contents: مجموعه رسائل در علم طب Three Persian treatises on Medicine and Materia Medica, mostly translated
from Turkish versions of the originals by Muhammad Baqir al-Músawi, court
physician to Sultán Husayn the Safawi (reigned An. 1694-1722). This MS., from the Schindler collection, acquired on Jan. 5, 1917, comprises
182 ff. of 23'6 x 13'3 c. and 14 ll., is written in a large, clear, good naskh with
rubrications, within gilt and coloured margins. A note of purchase in Isfahan on
f. 182 is dated Jumádà 1, 1168/Feb.-March, 1755. The contents are as follows: I (ff. 3-47). A treatise on sexual hygiene, purporting (ff. 5-6) to be trans-
lated from a Turkish version of the original work of Naşiru'd-Dín-i-Túsí. The
latter is said to have been composed for Gházán Khán, but this appears to be
impossible, since he was born about the time (A.D. 1274) when the philosopher of
Tús died. The Turkish version of this original is said to have been made by
a certain 'Abdu'l-Latif for Sultán Ya'qúb ibn Dawlat Khán. The first two or
three pages have been rendered partly illegible by damp. The words following the
doxology are: دیده حق بین و ضمیر حقیقت گزین عارفان دقایق آفرینش و سالکان مناهج دانش الخ بر The work comprises eighteen chapters, of which the contents are stated on
ff. 8-10 as follows: [The headings of Chh. 2-5 do not occur in the text.] باب اول در مزاجهای مختلفۀ آدمی و تدبیر هر مزاجی (14) .F)
باب دویم در غذاهای مفرده که در حفظ صحت بدن آدمی در کار و مناسب است
باب سیم در بیان دواهای مفرده است كه ) و (٢٠) تقویت افعال متعلقه بجماع نمایند و ماده منی را زیاد می نمایند باب چهارم در اغذیه مرکبه و حلواهای چند است که مزاج آدمی را باصلاح آورد و شتی
اندامها و فالج اعضا را دفع نمایند و افعال جماع را قوی نمایند
باب پنجم در شرابهاست که خون را صاف کنند و مزاج فاسد را باصلاح آورند و افعال جماع را بسیار قوی نمایند باب ششم در معاجين مفرحه و جوار شهاست که رافع ملال و دلگیری است (24 )
باب هفتم در بیان شیافهاست که سردی کمر را دفع و رطوبت زایده و صفرا و سودا و بلغم را از
معده جذب و رفع كنند و كمررا محکم و افعال جماع را قوی نمایند و فواید بسیار دارند (28 )
باب هشتم در حقنها كه وجع مفاصل و عرق النسا و درد کمر و ریاح فاسده (و .) و قولنج را دفع
کنند و کمر را محکم نمایند و افعال جماع را قوت دهند (29) .
باب نهم در پوششها و لباسهاست که در هر يك از فصول چهارگانه موافق مزاج آدمی است و حفظ صحت مینماید (30) باب دهم در بیان شروط و اقسام اوضاع جماع است که بکدام نحو جماع واقع شود که زیانی
بیدن نداشته باشد و آدمی را زود لاغر و پیر کند (31) باب یازدهم در بیان دواهاست که چون بر ذکر بمالند چنانکه باید سطبر و سخت شود (133)
باب دوازدهم در بیان دواهای چند است که چون بر ذکر بمالند دراز شود (35) (1)
باب سیزدهم در بیان دواهاست که چون بر میان انگشتان دست و پا بمالند در قوت جماع
افزاید و ذکر را چنانکه باید محکم کند بمرتبه كه چندانکه خواهد جماع تواند کرد و ضعف
و سنتی عارض نکردد (371 ) باب چهاردهم در بیان دواهائیکه چون در وقت مجامعت در دهان نگاهدارند باعث زیادت لذت
مرد گردد (38) باب پانزدهم در بیان دواهائی که از استعمال آن لذت مرد و زن هر دو زیاد گردد (39) (1)
باب شانزدهم در بیان ادویه چند که چون زن استعمال نماید مانند باکره گردد و موضع
مخصوص او در نهایت گرمی گردد (39) (1)
باب هفدهم در ادویه که مانع حمل گردد و زن همیشه مانند باکره باشد (140)
باب هیجدهم در بیان ادویه که زنی که حامل نشود استعمال کند حامله گردد باذن الله تعالی *(f. 41b) II (ff. 48-104"). Another Persian treatise on the medical virtues of various
animals and plants, translated from the Turkish, and supposed to be based on
a work of Galen's (f. 49'): بدانکه این کتاب مختصریست در بیان بعضی از منافع انسان و سایر حیوانات و منافع نباتات
و احجار و جالینوس آنرا وضع کرده و تجربه نموده و خاصه و عامه آنرا استعمال کرده اند و این رساله را بجهال و عوالم عوام (read الناس ندهند كه مبادا کسی را هلاك كنند، منافع انسان اگر
موی سر آدمی را بسوزانند و با گلاب ممزوج نمایند زنی که دشوار زاید آنرا بر سر بمالد در همان
لحظه بار بنهد الخ The virtues of animals other than man begin on f. 50; those of birds on f. 54";
those of plants on f. 56. The latter portion of the treatise deals largely with
aphrodisiacs and kindred matters. III (ff. 105-181). Another Persian treatise by the same Muhammad Baqir
on various wounds, injuries and diseases, and their treatment, beginning, after the
short Arabic doxology: اما بعد، چون عندليب كلك نوا سنج این غلامزاده از زمزمهٔ ترجمه گلستان دويم كتاب طب
ترکی باز پرداخت فصل آن آمد که در بوستان دیگر یعنی رساله سیم كتاب مذكور بپرواز آید الخ The ultimate original is said to have been a work entitled Khulasa-i-Díwán
compiled in the time of the Caliph al-Ma'mún at the suggestion or by the direction
of a certain Shaykh Abú Táhir ibn Muhammad 'Arabí (?), of which a copy
(f. 6) fell into the hands of "this weak one, that is Mas'úd," who, finding it written
in "a mixture of Persian and Pahlawí," desired to translate it into Turkish "so that
matters might be made easy for every beginner." The treatise is divided into three
chapters as follows (f. 106): باب اول در دانستن مسایل علمیه چند باب دویم در دانستن ،جراحتها باب سیم در دانستن
معالجها و دواها The writing is uniform throughout the MS., and there is no colophon.
from Turkish versions of the originals by Muhammad Baqir al-Músawi, court
physician to Sultán Husayn the Safawi (reigned An. 1694-1722). This MS., from the Schindler collection, acquired on Jan. 5, 1917, comprises
182 ff. of 23'6 x 13'3 c. and 14 ll., is written in a large, clear, good naskh with
rubrications, within gilt and coloured margins. A note of purchase in Isfahan on
f. 182 is dated Jumádà 1, 1168/Feb.-March, 1755. The contents are as follows: I (ff. 3-47). A treatise on sexual hygiene, purporting (ff. 5-6) to be trans-
lated from a Turkish version of the original work of Naşiru'd-Dín-i-Túsí. The
latter is said to have been composed for Gházán Khán, but this appears to be
impossible, since he was born about the time (A.D. 1274) when the philosopher of
Tús died. The Turkish version of this original is said to have been made by
a certain 'Abdu'l-Latif for Sultán Ya'qúb ibn Dawlat Khán. The first two or
three pages have been rendered partly illegible by damp. The words following the
doxology are: دیده حق بین و ضمیر حقیقت گزین عارفان دقایق آفرینش و سالکان مناهج دانش الخ بر The work comprises eighteen chapters, of which the contents are stated on
ff. 8-10 as follows: [The headings of Chh. 2-5 do not occur in the text.] باب اول در مزاجهای مختلفۀ آدمی و تدبیر هر مزاجی (14) .F)
باب دویم در غذاهای مفرده که در حفظ صحت بدن آدمی در کار و مناسب است
باب سیم در بیان دواهای مفرده است كه ) و (٢٠) تقویت افعال متعلقه بجماع نمایند و ماده منی را زیاد می نمایند باب چهارم در اغذیه مرکبه و حلواهای چند است که مزاج آدمی را باصلاح آورد و شتی
اندامها و فالج اعضا را دفع نمایند و افعال جماع را قوی نمایند
باب پنجم در شرابهاست که خون را صاف کنند و مزاج فاسد را باصلاح آورند و افعال جماع را بسیار قوی نمایند باب ششم در معاجين مفرحه و جوار شهاست که رافع ملال و دلگیری است (24 )
باب هفتم در بیان شیافهاست که سردی کمر را دفع و رطوبت زایده و صفرا و سودا و بلغم را از
معده جذب و رفع كنند و كمررا محکم و افعال جماع را قوی نمایند و فواید بسیار دارند (28 )
باب هشتم در حقنها كه وجع مفاصل و عرق النسا و درد کمر و ریاح فاسده (و .) و قولنج را دفع
کنند و کمر را محکم نمایند و افعال جماع را قوت دهند (29) .
باب نهم در پوششها و لباسهاست که در هر يك از فصول چهارگانه موافق مزاج آدمی است و حفظ صحت مینماید (30) باب دهم در بیان شروط و اقسام اوضاع جماع است که بکدام نحو جماع واقع شود که زیانی
بیدن نداشته باشد و آدمی را زود لاغر و پیر کند (31) باب یازدهم در بیان دواهاست که چون بر ذکر بمالند چنانکه باید سطبر و سخت شود (133)
باب دوازدهم در بیان دواهای چند است که چون بر ذکر بمالند دراز شود (35) (1)
باب سیزدهم در بیان دواهاست که چون بر میان انگشتان دست و پا بمالند در قوت جماع
افزاید و ذکر را چنانکه باید محکم کند بمرتبه كه چندانکه خواهد جماع تواند کرد و ضعف
و سنتی عارض نکردد (371 ) باب چهاردهم در بیان دواهائیکه چون در وقت مجامعت در دهان نگاهدارند باعث زیادت لذت
مرد گردد (38) باب پانزدهم در بیان دواهائی که از استعمال آن لذت مرد و زن هر دو زیاد گردد (39) (1)
باب شانزدهم در بیان ادویه چند که چون زن استعمال نماید مانند باکره گردد و موضع
مخصوص او در نهایت گرمی گردد (39) (1)
باب هفدهم در ادویه که مانع حمل گردد و زن همیشه مانند باکره باشد (140)
باب هیجدهم در بیان ادویه که زنی که حامل نشود استعمال کند حامله گردد باذن الله تعالی *(f. 41b) II (ff. 48-104"). Another Persian treatise on the medical virtues of various
animals and plants, translated from the Turkish, and supposed to be based on
a work of Galen's (f. 49'): بدانکه این کتاب مختصریست در بیان بعضی از منافع انسان و سایر حیوانات و منافع نباتات
و احجار و جالینوس آنرا وضع کرده و تجربه نموده و خاصه و عامه آنرا استعمال کرده اند و این رساله را بجهال و عوالم عوام (read الناس ندهند كه مبادا کسی را هلاك كنند، منافع انسان اگر
موی سر آدمی را بسوزانند و با گلاب ممزوج نمایند زنی که دشوار زاید آنرا بر سر بمالد در همان
لحظه بار بنهد الخ The virtues of animals other than man begin on f. 50; those of birds on f. 54";
those of plants on f. 56. The latter portion of the treatise deals largely with
aphrodisiacs and kindred matters. III (ff. 105-181). Another Persian treatise by the same Muhammad Baqir
on various wounds, injuries and diseases, and their treatment, beginning, after the
short Arabic doxology: اما بعد، چون عندليب كلك نوا سنج این غلامزاده از زمزمهٔ ترجمه گلستان دويم كتاب طب
ترکی باز پرداخت فصل آن آمد که در بوستان دیگر یعنی رساله سیم كتاب مذكور بپرواز آید الخ The ultimate original is said to have been a work entitled Khulasa-i-Díwán
compiled in the time of the Caliph al-Ma'mún at the suggestion or by the direction
of a certain Shaykh Abú Táhir ibn Muhammad 'Arabí (?), of which a copy
(f. 6) fell into the hands of "this weak one, that is Mas'úd," who, finding it written
in "a mixture of Persian and Pahlawí," desired to translate it into Turkish "so that
matters might be made easy for every beginner." The treatise is divided into three
chapters as follows (f. 106): باب اول در دانستن مسایل علمیه چند باب دویم در دانستن ،جراحتها باب سیم در دانستن
معالجها و دواها The writing is uniform throughout the MS., and there is no colophon.
3. ff. 105a-181b
Translator: translator Muḥammad Bāqir Mūsavī محمد باقر موسوی
Language(s): Persian
References
The original seems to have been a work entitled Khulāṣah-i dīvān خلاصۀ ديوان .
Physical Description
Form: codex
Support: Paper
Extent: Ff. 182
Dimensions: 23.6 × 13.3 cm.
Layout
14 lines
Hand(s)
A large, clear, good naskh with rubrications, within gilt and coloured margins.
History
Origin: undated
Provenance and Acquisition
This MS., from the Schindler collection, acquired on Jan. 5, 1917.
Bequest of E. G. Browne.
Record Sources
Summary, physical description and provenance copied from R. A. Nicholson: A descriptive catalogue of the Oriental MSS belonging to the late E.G. Browne. Cambridge, 1932.
Availability
Entry to read in the Library is permitted only on presentation of a valid reader's card for admissions procedures contact Cambridge University Library Admissions). Contact near_eastern@lib.cam.ac.uk for further information on the availability of this manuscript
Funding of Cataloguing
JISC
Please fill out your details.